پایان نامه امکان سنجی نظام مدیریت مدرسه محور در آموزش و پرورش

آگوست 27, 2015

بدون تردید اصلاحات در آموزش و پرورش به دلیل ارتباط با جریان رشد انسانها، از اهمیت بالایی در توسعه کشورها برخوردار است و در این راستا مدرسه به عنوان مهمترین و اساسی ترین رکن آموزشی، محور تمام اصلاحات باید باشد.
یکی از روشهای پذیرفته شده در انجام اصلاحات سازنده در جهت افزایش سطح کیفی آموزش و پرورش استفاده از الگوهای موفق نظام مدیریت مدرسه محور است.
جوهره اصلی نظام مدیریت مدرسه محور مشارکت، تمرکز زدایی، تقسیم قدرت و اختیار و انعطاف پذیری است.
در واقع اجرای چنین نظامی لازمه اش تمرکز زدایی و تفویض اختیارات مختلف تصمیم گیری به ویژه در قلمرو بودجه، پرسنل و برنامه ریزی درسی به سطح مدرسه می باشد. همچنین برای اجرای مدرسه محوری مشارکت افراد ذینفع یعنی مدیران، معلمان، اولیاء، دانش آموزان و مسئولین اداری لازم است.
باتوجه به اینکه بحث مدرسه محوری در کشور ما یک بحث جدید است لذا لازم است برای استقرار چنین نظامی زمینه ها و امکانات اجرای آن در استانها و مناطق مختلف کشور بررسی و مشخص گردد. در این راستا مسئله اساسی پژوهش حاضر این بود که افراد و گروه های ذی نقش چه نگرشی نسبت به مدرسه محوری داشته و توانایی آنها در ارتباط با زمینه های مختلف اجرای نظام مدیریت مدرسه محور چگونه است و نیز میزان مشارکت های مالی و غیر مالی اولیاء در مناطق استان چگونه بوده؟ و موانع و امکانات مربوط به ساختار، قوانین و مقررات اداری برای اجرای مدرسه محوری کدامها هستند؟
برای پاسخ به پرسشهای محوری مذکور، ۲۹ فرضیه و سوال پژوهش مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. روش مورد استفاده برای پژوهش حاضر توصیفی از نوع زمینه یابی (پیمایشی) می باشد.
جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت بودند از: مسئولین و کارشناسان سازمان و ادارات آموزش و پرورش مراکز شهرستانهای استان، مدیران مدارس، معلمان، والدین دانش آموزان و دانش آموزان متوسطه مراکز شهرستانهای استان و همنین قوانین، آیین نامه ها و شیوه نامه های مرتبط.
با استفاده از فرمولهای آماری و جداول تعیین حجم نمونه از گروه مدیران ۲۲۷ نفر، از گروه معلمان ۹۲۹ نفر، از گروه دانش آموزان ۷۶۸ نفر به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب از ۱۰ ناحیه و منطقه آموزش و پرورش به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. از مسئولین و کارشناسان اداری نیز ۹۸ نفر و از بین والدین دانش آموزان نیز با استناد به جدول مورگان و اس. اچ بولا ۳۸۴ نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.
برای جمع آوری اطلاعات علاوه بر اسناد و مدارک از ۷ نوع پرسشنامه استفاده گردید. برای جمع آوری اطلاعات مربوط به میزان مشارکت غیر مادی والدین از پرسشنامه محقق ساخته ۱۲ سوالی و برای تعیین میزان مشارکت مالی والدین از اسناد و مدارک استفاده گردید.
برای تعیین نگرش افراد ذی نفع (مسئولین و کارشناسان ادارات، مدیران مدارس، معلمان، والدین و دانش آموزان) نسبت به مدرسه محوری و ابعاد مختلف آن از پرسشنامه ۴۱ سوالی استفاده گردید. برای جمع آوری اطلاعات مربوط به میزان و زمینه های توانایی مسئولین و کارشناسان، مدیران، معلمان و والدین از پرسشنامه های محقق ساخته استفاده گردید. پرسشنامه مسئولین و کارشناسان دارای ۹ سوال اساسی و ۴۴ زمینه بوده، پرسشنامه مدیران شامل ۱۲ سوال و ۷۱ زمین، پرسشنامه معلمان شامل ۸ سوال و ۳۴ زمینه و پرسشنامه والدین شامل ۱۰ سوال و ۳۹ زمینه می باشد.
برای تعیین امکانات و موانع ساختاری و مقرراتی مربوط به اجرای مدرسه محوری در قلمرو بودجه، پرسنل و برنامه ریزی درسی از دیدگاه مسئولین و کارشناسان از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید که شامل ۳ سوال اساسی و ۱۸ زمینه می باشد. همچنین بخشی از اطلاعات با مراجعه به قوانین موجود آموزش و پرورش، آیین نامه ها و شیوه نامه ها و نیز بررسی متون علمی موجود و ترجمه متون خارجی جمع آوری گردید.
تمامی پرسشنامه ها با توجه به تأیید کمیسیون تخصصی شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان و نیز تعدادی صاحبنظر در امر مدیریت آموزشی و علوم تربیتی دارای روایی قابل قبول بوده و ضرایب پایایی محاسبه شده به روش آلفای کرانباخ برای گروه های مختلف ۰٫۷۳ تا ۰٫۸۸ بدست آمده که نشانگر پایایی مناسب پرسشنامه می باشد.
برای آزمون فرضیه ها و پاسخ به سوالات تحقیق از آمار توصیفی و نیز از آزمون های تحلیل واریانس یک عاملی، تحلیل واریانس چند عاملی، آزمون تعقیبی LSD و آزمون t استفاده گردیده است.
نتایج بدست آمده عبارتند از:
– در شاخص مشارکت مالی و مشارکت غیر مالی، اولیاء دانش آموزان یک منطقه در بین مناطق استان رتبه اول را دارد.
– تمامی گروه های ذی نقش (مسئولین و کارشناسان اداری، مدیران مدارس، معلمان، اولیاء دانش آموزان و دانش آموزان) با اجرای نظام مدیریت مدرسه محور در حد زیاد موافقت دارند هر چند که نمره نگرش اولیاء و مدیران مدارس بیشتر از سایر گروه ها است.
– در مورد واگذاری اختیارات تصمیم گیری در قلمرو مربوط به امور بودجه و امور پرسنل اولیاء دانش آموزان و مدیران مدارس بیشترین موافقت را دارند.
– در مورد واگذاری اختیارات تصمیم گیری در قلمرو مربوط به امور برنامه ریزی درسی و اولیاء دانش آموزان بیشترین موافقت را دارند.
– در مورد واگذاری اختیارات تصمیم گیری در مورد وضع مقررات انضباطی مدیران و معلمان بیشترین موافقت را دارند.
– در مورد واگذاری اختیارات تصمیم گیری در مورد برنامه رشد حرفه ای کارکنان میزان موافقت دانش آموزان کمتر از گروه های دیگر است در حالی که بین نگرش مدیران، معلمان و اولیاء و مسئولین و کارشناسان اداری تفاوت معنی دار وجود ندارد.
– با مشارکت اولیاء در امورات مدرسه والدین و دانش آموزان در حد خیلی زیاد موافق هستند و در بین گروه های مورد مطالعه معلمان کمترین موافقت را دارند.
– میزان موافقت معلمان راهنمایی در مورد اجرای مدرسه محوری بیشتر از معلمان متوسطه بوده و نیز معلمان مرد موافقتشان بیشتر از معلمان زن می باشد.
– میزان توانایی تمام گروه های مورد مطالعه (مسئولین و کارشناسان اداری، مدیران مدارس، معلمان و والدین دانش آموزان) در ارتباط با اجرای نظام مدیریت مدرسه محور در حد پایین تر از متوسط بوده و در حد ضعیف می باشند.
– معلمان مرد از نظر توانایی مربوط به اجرای مدرسه محوری نسبت به معلمان زن قوی تر هستند (نمره توانایی معلمان مرد بیشتر از معلمان زن است).
– از دیدگاه مسئولین و کارشناسان اداری براساس مقررات موجود نمی توان اختیارات مربوط به حقوق کارکنان، ایجاد ردیف های مالی و بودجه ای مستقل، ایجاد منبع درآمد از طریق ارایه فعالیتهای فوق برنامه و حذف برخی هزینه ها را به مدارس واگذار کرد. ولی می توان اختیارات مربوط به جلب و جذب کمک های نقدی اولیاء، تنظیم بودجه سالانه مدرسه و کاهش و افزودن برخی هزینه ها را به مدرسه واگذار کرد.
– از دیدگاه مسئولین و کارشناسان اداری نمی توان اختیارات تصمیم گیری در مورد هیچکدام از ۶ زمینه مورد مطالعه در این تحقیق را براساس مقررات موجود به مدارس واگذار کرد.
– از دیدگاه مسئولین و کارشناسان اداری به جز تشویق معلمان و کارکنان اختیارات تصمیم گیری در مورد سایر زمینه های مربوط به امور پرسنل را نمی توان طبق مقررات موجود به مدارس واگذار کرد.
– از موانع موجود اجرای نظام مدیریت مدرسه محور عبارتند از: ساختار متمرکز موجود، عدم وجود مقررات و قوانین مبتنی بر نظام مدرسه محور، متوقف شدن تفویض اختیارات و عدم تمرکز در سطح ادارات مناطق و نواحی و عدم تسری به مدارس، عدم اجرای درست طرح ها و قوانینی که در راستای مدرسه محوری هستند به جهت وجود نارساییها و مشکلات در ارتباطات رسمی سازمانی و عدم تعریف و مشخص نشدن وظایف واحدها و پست های مرتبط.
– مقررات و طرح های حمایت کننده مدرسه محوری عبارتند از: قانون شوراهای آموزش و پرورش، شیوه نامه اجرایی قیمت تمام شده، دستورالعمل طرح تشکیل مجتمع های آموزشی – تربیتی (هر چند که این طرح متوقف شده یا در حال متوقف شدن است)، آیین نامه اجرایی مدارس (هر چند که اختیارات سطحی و فرعی و بویژه در مورد روشها را به مدارس واگذار کرده نه امورات اساسی را).
– میزان موافقت معلمان مناطق شمالی استان نسبت به مدرسه محوری نسبت به معلمان مناطق مرکزی و جنوبی استان بیشتر است.
– میزان موافقت والدین دانش آموزان دو منطقه با مدرسه محوری در مقایسه با سایر مناطق بیشتر است.
– بین نگرش مسئولین و کارشناسان مناطق مختلف استان و نیز مدیران مدارس در مناطق تفاوت معنی دار وجود ندارد.
– دانش آموزان منطقه ای در مقایسه با دانش آموزان سایر مناطق با مدرسه محوری موافقت بیشتری دارند.
– معلمان در زمینه های مربوط به اجرای نظام مدیریت مدرسه محور توانایی بیشتری دارند.
– مدیران مدارس یک منطقه در مقایسه با مدیران مدارس سایر مناطق در زمینه های مربوط به اجرای نظام مدیریت مدرسه محور توانایی بیشتری دارند.
– بین میزان توانایی مسئولین و کارشناسان اداری سازمان و مناطق مختلف آموزش و پرورش استان و نیز بین میزان توانایی والدین دانش آموزان مناطق مختلف استان در زمینه های مربوط به اجرای نظام مدیریت مدرسه محور تفاوت معنی دار وجود ندارد.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه
بیان مسئله
اهداف تحقیق
ضرورت و اهمیت انجام طرح
فرضیه ها و سوالهای تحقیق
متغیرهای تحقیق
تعریف عملیاتی واژه و اصطلاحات
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه
تعریف و مفهوم مدیریت مدرسه محور
تاریخچه مدیریت مدرسه محور
دیدگاهها در زمینه مدیریت مدرسه محور
اصلاحات در آموزش و پرورش
هدف مدیریت مدرسه محور
اهمیت و ضرورت مدرسه محوری
مفروضه های مدیریت مدرسه محور
الگوهای مدیریت مبتنی بر مدرسه
پیامدهای نظام مدیریت مدرسه محور
اصول و راهکارهای مدیریت مدرسه محور
تمرکز زدایی و مدیریت مدرسه محور
تفویض اختیار اساس تمرکز زدایی و مدرسه محوری
مشارکت در مدیریت مدرسه محور
راههای افزایش مشارکت در آموزش و پرورش
تمرکز زدایی در آموزش و پرورش و حرکت به سوی مدرسه محوری در کشورهای مختلف
قلمرو مدیریت مدرسه محور
بودجه و مفهوم آن در مدیریت مدرسه محور
اثرات منفی بودجه متمرکز
تهیه و تنظیم بودجه در یک موسسه آموزشی
تأمین منابع مالی
طبقه بندی در بودجه
مراحل بودجه
اصول بودجه
تدابیری برای بودجه مدرسه محور
پرسنل
آموزش و آماده سازی نیروی انسانی
برنامه ریزی درسی و آموزشی
برنامه درسی مدرسه محور
ضرورت تمرکز زدایی در برنامه ریزی درسی
برنامه ریزی درسی در مدیریت مدرسه محور
ساختار سازمانی و نقش آن در مدیریت مدرسه محور
مطالعات ساختاری در آموزش و پرورش
تغییرات ساختاری در مدیریت مدرسه محور
الگوهای ساختاری مدیریت مبتنی بر مدرسه
کاستی های مربوط به مدرسه محوری ناشی از ساختار آموزش و پرورش
عوارض ساختار سازمانی در آموزش و پرورش ایران
مسائل و مشکلات اجرای نظام مدیریت مبتنی بر مدرسه
عوامل و شرایط موفقیت در اجرای نظام مدیریت مدرسه محور
مشکلات و موانع تحقق مدرسه محوری
چگونه باید شروع کرد
قوانین و مقررات
جمع بندی و نتیجه گیری ادبیات تحقیق
تحقیقات انجام گرفته در ایران
تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور
جمع بندی و نتیجه گیری پیشینه تحقیقاتی
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
مقدمه
روش تحقیق
جامعه آماری تحقیق
نمونه پژوهش (روش نمونه گیری و حجم نمونه)
روش جمع آوری اطلاعات
روشها و تکنیکهای آماری مورد استفاده در تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
تجزیه و تحلیل داده ها
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه
نتایج تحقیق
پیشنهادهای تحقیق
محدودیتهای تحقیق
منابع
ضمائم